inaczej szkoła powszechna, termin użyty w dyplomie fundacyjnym uniwersytetu krakowskiego, ogłoszonym w 1364 roku przez Kazimierza Wielkiego; miało być ono „nauk przemożnych perłą” i „orzeźwiającym źródłem”, z którego pełności mogliby „czerpać wszyscy naukami napoić się pragnący”.

ogólne podejście do pracy z uczniem, będące funkcją wiedzy naukowej i potocznej, przekonań i postaw ukształtowanych na bazie doświadczeń edukacyjnych oraz aktualnych warunków społecznych i materialnych szkoły.

styl nauczania, dla którego kluczowe jest założenie, że wiedza „nie przychodzi” do szkoły z zewnątrz, ale jest tworzona w procesie interakcji nauczyciela i ucznia; uczeń jest traktowany jako badacz, korzystający z wielości źródeł oraz używający własnego języka i wyobraźni do uzyskiwania coraz lepszego rozumienia świata (tworzenia jego obrazu).

styl, w którym nauczanie jest pojmowane jako rodzaj sztuki; polega ono bardziej na wspieraniu, zachęcaniu, ułatwianiu, byciu po stronie ucznia, podążaniu za nim, niż na nauczaniu sensu stricto; w centrum tego stylu znajduje się pojmowanie nauczania jako tworzenia warunków, w ramach których jednostka osiąga samoaktualizację i autentyczność.

styl nauczania, w którym punkt ciężkości jest ulokowany po stronie nauczyciela, to on pełni w procesie nauczania/uczenia się kierowniczą rolę; w stylu zamkniętym dużą wagę przywiązuje się do treści kształcenia, dzielenia ich na małe porcje, unikania wszelkich tematów „pobocznych”, mogących utrudnić trzymanie się wyznaczonego programem kursu; kontakt między nauczycielem a uczniem cechuje dystans, nauczyciel pracuje z całą klasą (nie różnicuje zadań).

dział dyscypliny naukowej, którego przedmiot stanowi wybrany obszar, np. pedagogika społeczna jako subdyscyplina pedagogiczna zajmuje się środowiskowymi uwarunkowaniami procesów edukacyjnych.

jeden z członów charakterystycznej dla Nowego Wychowania dychotomii. Osią subiektywizmu pedagogicznego było uznanie wychowania jako procesu odśrodkowego polegającego na mniej lub bardziej swobodnej ekspresji, a więc z ograniczeniem lub wykluczeniem oddziaływań zewnętrznych wywieranych za pomocą nauczania w dydaktyce i przymusu w dziedzinie wychowania moralnego. Subiektywizm korelował z indywidualizmem w teorii wychowania oraz z intuicjonizmem w teorii uczenia się.

zastąpienie sytuacji rzeczywistej przez jej model w celach zabawowych (gra symulacyjna) bądź dydaktycznych.

tworzenie wspólnoty osób uczących się.

struktura umożliwiająca zapewnienie efektywnej edukacji, prowadzącej do osiągnięcia celów zgodnych z rzeczywistymi potrzebami edukacyjnymi grupy, dla której został stworzony; w wąskim ujęciu system szkolny, czyli układ szkół i placówek opiekuńczo-wychowawczych od przedszkola po studia podyplomowe, powołanych do realizacji określonych zadań.

forma nauczania zbiorowego, charakteryzująca się niezwykle przejrzystą strukturą i łatwością w zarządzaniu; stanowi on stały element szkoły tradycyjnej, autorytarnej, opartej na pozytywistycznej koncepcji wiedzy i behawiorystycznej koncepcji uczenia się.

system wzajemnego nauczania się dzieci, którego twórcami byli Andrew Bell i Joseph Lancaster; powstał on około 1800 r. w Anglii. Nauczanie w tym systemie odbywało się w dużej sali, w której tłum dzieci dzielił się na grupy wedle wieku i pojętności. Nauczyciel wyuczał najstarszych i najzdolniejszych, a ci z kolei uczyli młodszych.