termin stworzony przez niemieckiego historyka z XIX w. – Johanna Gustawa Droysena, obejmujący lata 336 – 30 p.n.e., tj. od daty wstąpienia na tron Aleksandra Wielkiego i podboju monarchii perskiej do daty zdobycia przez Rzym ostatniego państwa hellenistycznego – Egiptu.

kierunek pedagogiczny, dla którego zasadniczymi wartościami były: konserwatyzm, intelektualizm, autorytet, uspołecznienie, zachowanie ciągłości, długa perspektywa czasowa i inne.

kierunek dydaktyczny zapoczątkowany przez J.F. Herbarta; Herbart, Johann Friedrich (ur. 4 V 1776, zm. 11 VIII 1841) niemiecki pedagog, psycholog i filozof. Stworzył system pedagogiczny oparty na etyce i psychologii: etyka umożliwiła mu wyznaczenie celów wychowania, psychologia – środków. Za główny cel wychowania uważał ukształtowanie moralnego charakteru, za główne środki – wyrobienie karności i nauczanie wychowujące. Szczególnie duży wpływ wywarł Herbart na rozwój dydaktyki. Uczenie się traktował jako gromadzenie wyobrażeń (mas apercepcyjnych, czyli treści świadomości człowieka ukształtowane przez nagromadzoną wiedzę i doświadczenie, wywierająca wpływ na nowe spostrzeżenia), ich kojarzenie i systematyzowanie. Na analizie tego procesu oparł teorię stopni formalnych wszelkiego nauczania, obejmujących jasność, kojarzenie, systematyzowanie i metodyczne stosowanie wiedzy. Zapoczątkowany przez Herbarta kierunek dydaktyczny miał wielu kontynuatorów, do najgłośniejszych należeli: T. Ziller, W. Rein, O. Willmann.

kierunek filozoficzny, który wyrósł z egzegetycznych badań nad tekstami biblijnymi i spuścizną literacką antyku. Dzięki dociekaniom F.E.D. Schleiermachera i W. Diltheya, a następnie M. Heideggera, H.-G. Gadamera czy P. Ricouera, hermeneutyka filozoficzna przestała się ograniczać do ustalania reguł poprawnej interpretacji, lecz zajęła się opisem samego zjawiska rozumienia – jego struktury, warunków i możliwości.

dyscyplina filozoficzna zajmująca się badaniem, objaśnianiem i wewnętrzną interpretacją źródeł pisanych, tekstów.

metoda interpretowania: po pierwsze tekstów, a po drugie całego świata społecznego, historycznego i psychicznego.

dyscyplina zajmująca się krytycznym badaniem, objaśnianiem i wewnętrzną interpretacją źródeł pisanych w celu ustalenia ich prawidłowego tekstu i właściwego sensu; może być rozumiana jako: 1) metoda interpretacji (rozumienia) ludzkich wytworów występujących poza psychiką, przeciwstawiana obiektywnej analizie zjawisk przyrodniczych (W. Dilthey); 2) refleksja filozoficzna dotycząca wszelkich form ekspresji, np. mitów, symboli religijnych, dzieł sztuki (P. Ricouer); 3) analiza rozumienia egzystencji jako swoistego sposobu bycia człowieka w świecie (M. Heidegger, H.G. Gadamer).

ujawnienie się wielu konkurujących ze sobą paradygmatów nauki.

procesy uspołecznienia (zwanego inaczej socjalizacją) i kulturyzacji, dzięki którym istota ludzka staje się człowiekiem.

nauka badająca człowieka jako istotę społeczną oraz jego wytwory: język, literaturę, sztukę itp.

(łac. humanus – ludzki), wykształcenie humanistyczne, termin humanitas oznaczał u Rzymian oparty na pierwiastkach czysto ludzkich wszechstronny rozwój wszystkich sił człowieka. Przyjmując go za główne hasło Odrodzenia, rzecznicy humanizmu przeciwstawiali się średniowiecznemu feudalizmowi i dogmatyzmowi, a zarazem głosili idee wolności i swobodnego rozwoju człowieka, wyzwalania go z wszelkich przesądów oraz pobudzania umysłu ludzkiego do samodzielnych badań nad człowiekiem. Hasła humanizmu odżyły w postaci XIX-wiecznego neohumanizmu, głównie rozwiniętego w Niemczech, gdzie próbowano oprzeć na nich edukację szkolną. Ukształtowane na podstawach neohumanistycznych wykształcenie opierano na kulturze antycznej, która – wraz z nauczaniem języków greckiego i łacińskiego – stanowiła główną treść programową elitarnego gimnazjum klasycznego. Jego wielkim orędownikiem był W. Humboldt.

nowe prądy i poglądy kulturalne pojawiające się w XIV, XV i XVI wieku; zgodnie z nimi człowiek odwraca się coraz bardziej od kościelnych ideałów pozaziemskich, kierując się ku blaskom i radościom tego świata, w którym żyje i działa na co dzień; wielką rolę odgrywa w humanizmie odrodzenie i dostrzeżenie na nowo wartości i piękna literatury i sztuki starożytnej – greckiej i rzymskiej.