idea zakładająca, że wszystkie organizmy mają taką samą wartość, w związku z czym powinny mieć równe prawa; w koncepcji biocentrycznej twierdzi się, że natura ma wrodzone, nieodłączne i wewnętrzne wartości, które nie powinny w żaden sposób podlegać ludzkim potrzebom; w praktyce biocentryzm oznacza rezygnację z polowań, rybołówstwa, hodowania zwierząt w celach żywnościowych, a także zachęca do wegetarianizmu.

typ relacji wychowawca – wychowanek, który wyraża się w odrzuceniu przez pedagogów despotycznego rygoru na rzecz wzajemnego porozumiewania się, współdziałania, wspólnego uzgadniania ważnych dla obu stron spraw, zaufania do dziecka, do jego rozsądku i umiejętności w stosunkach interpersonalnych między dzieckiem a wychowawcą; pewna relacja między teorią i praktyką, między myśleniem i działaniem.

określony wzór osobowy, którego cechy uważa się za doskonałe, a więc za godne naśladowania; może nim być zarówno bohater powieści, filmu czy widowiska telewizyjnego, jak i postać historyczna albo współcześnie żyjący człowiek.

najwyższy cel wychowania, któremu powinny być podporządkowane wszystkie inne cele, treści i metody pracy wychowawczej; ogół celów i norm regulujących działalność wychowawczą.

utożsamianie się jednej osoby z poglądami, przekonaniami czy postawami innych osób lub grup społecznych oparte na wspólnej motywacji; podstawę identyfikacji stanowią silne więzi uczuciowe łączące osobę utożsamiającą się z kimś innym; w przypadku identyfikacji z grupą czynnikiem doniosłym jest wspólność celów i zasad działania.

jedna ze strategii normalizującego oddziaływania szkoły (w klasie mogą być dzieci wywodzące się z różnych grup etnicznych czy religijnych, ale szkoła zakłada niejako automatycznie, że normalne dziecko jest np. Polakiem i katolikiem).

proces przekształcania abstrakcyjnego opisu systemu lub programu na obiekt fizyczny.

obrzęd wtajemniczenia przez starszyznę rodową lub specjalnych „czarodziejów” dorastających mężczyzn w plemienne tabu, w plemienne tradycje, mity i wierzenia; obrzęd ten trwał nieraz wiele tygodni i powiązany był z poddawaniem młodzieży najrozmaitszym próbom wytrzymałości, cierpliwości i dochowania wierności „swoim”.

współczesny nurt pedagogiki humanistycznej nawiązujący do filozofii dialogu, dotyczący warunków i możliwości spotkania między wychowawcą a wychowankiem.

(łac. innovatio – odnowienie); zmiana struktury systemu szkolnego w celu wprowadzenia ulepszeń o charakterze wymiernym.

kierunek pedagogiczny oparty na założeniach utylitaryzmu (praktycyzmu); według instrumentalizmu wiedzę traktuje się z punktu widzenia korzyści, jakie przynosi w praktyce.

(łac. integratio – odnowienie); proces tworzenia całości z części, scalanie, włączanie elementów w całość.