utopijna postawa pedagogów wobec dzieci, przejawiająca się przekonaniem o wszechwładnym na nich wpływie, o uniwersalnej mocy sprawczej wychowania przy jednoczesnym lekceważeniu odkrytych przez naukę praw rozwoju jednostkowego i społecznego.

dyscyplina naukowa, której obiektem badań jest dziecko; nauka o dziecku.

dziedzina badań, która rozwijała się równolegle z rozwojem psychologii eksperymentalnej; jej zakres obejmował – według autorytatywnego stwierdzenia Meumanna – wszystko, co dotyczyło natury dziecka, a zatem zarówno jego życia fizycznego, jak i duchowego oraz wzajemnych powiązań i uwarunkowań obu tych czynników. Badania pedologii koncentrowały się wokół problematyki rozwoju, indywidualności i zależności od czynników otoczenia naturalnego i społecznego oraz wokół granic wydajności pracy, wnosząc wiele spostrzeżeń dotyczących kwestii zmęczenia i aktywizowania ucznia, których nie dostrzegała szkoła tradycyjna.

kierownik zakładu zajmującego się wychowaniem fizycznym, zwanego palestrą.

kierunek pedagogiki amerykańskiej XX w. odwołujący się do przeszłości oraz formułujący cele edukacji w kategoriach kształtowania człowieka racjonalnego i wydobywania prawdy uniwersalnej przez staranne kształcenie intelektu; oparty na założeniach realizmu.

• nazwa kierunków filozoficznych i pedagogicznych przyjmujących za podstawę swoich teorii swoiście rozwijaną problematykę osobowości ludzkiej pojmowanej metafizycznie. Dotyczy ona m.in. pojęcia osobowości, jej roli w świecie współczesnym, warunków rozwoju, stosunku człowieka do jego wytworów, do techniki, pracy, kultury, sztuki i życia społecznego;
• doktryna podkreślająca autonomiczną wartość człowieka jako osoby i postulująca jej pełną afirmację; programy działań wspierających rozwój osoby ludzkiej, podporządkowujące wartości ekonomiczne i techniczne – wartościom osobowo-duchowym;
• doktryna o osobowości, która stawia sobie jako zadanie wykazać za pomocą racji logicznych i moralnych, że poznanie osoby jako świadomości i woli jest fundamentem wszystkich poznań ludzkich.

nurt personalizmu, według którego człowiek jest osobą, ponieważ ma on swoją wartość zaznaczającą się i zdobytą w historii; proces „stawania się osobą” jest nieskończony i ciągły.

nurt personalizmu, w którym traktuje się człowieka jako osobę, gdyż jest on w relacji do Boga, mając z nim oryginalną łączność manifestującą się zwłaszcza w jego sumieniu.

filozofia zaangażowana społecznie (przez analogię do marksizmu), wnosiła ona ferment rewolucyjny, odrodzeniowy i humanistyczny.

zob. personalizm metafizyczny.

(łac. pietas – miłość należna rodzicom, ojczyźnie; pobożność, miłosierdzie), ruch, który powstał na gruncie luteranizmu i propagował „czynną miłość bliźniego”; w dziedzinie wychowania miało się to wyrażać m.in. kształceniem realnym.

system organizacji pracy szkolnej, którego nazwa wywodzi się od miasta Dalton (USA, stan Massachusetts), wprowadzony przez Helen Parkhurst w latach 1919-1920.