zbiór ogólnych przesłanek (założeń) koniecznych do zdefiniowania edukacji, stanowiących punkt wyjścia badań nad nią oraz budowania jej teorii.

zespół przesłanek zakładających, że istnieją obiektywne struktury, w których przebiega życie ludzkie, a wyjaśnienie ich deterministycznych zależności nadaje sens i kierunek zaplanowanej interwencji w obiektywny świat społeczny.

w języku greckim paidagogós; od dwóch słów: país, w dopełniaczu paídos – chłopiec i ago – prowadzę (agogós – przewodnik), czyli opiekun, osoba „prowadząca” chłopca.

zespół środków i metod wychowania stosowanych przez nauczycieli; odnosi się ona do praktyki, sztuki wychowania w odróżnieniu od pedagogiki, która jest teoretyczno-naukową refleksją dotyczącą praktyki edukacyjnej.

dziedzina (dyscyplina) nauki zajmująca się badaniem szeroko rozumianych procesów edukacyjnych oraz uwarunkowań dyskursu edukacyjnego.

dziedzina (dyscyplina) nauki zajmująca się badaniem szeroko rozumianych procesów edukacyjnych oraz uwarunkowań dyskursu edukacyjnego.

prąd w naukach o wychowaniu, który został ukształtowany w opozycji do różnych odmian autorytaryzmu i totalitaryzmu w świecie, w tym przede wszystkim w procesie kształcenia i wychowania młodego pokolenia.

termin zaproponowany przez E. Meumanna w pracy Wykłady o pedagogice eksperymentalnej (1911). W przeciwieństwie do historycznej pedagogiki filozoficznej oraz rozwijającej się w tym samym czasie filozofii i pedagogiki neokantowskiej, według E. Meumanna pedagogika eksperymentalna wolna jest od jakichkolwiek spekulacji, jest obiektywna i niezależna od politycznych, społecznych czy religijnych wpływów.

kierunek pedagogiki zapoczątkowany w XIX wieku, dążący w oparciu o badania empiryczne do nadania pedagogice statusu autonomicznej dyscypliny naukowej.

inaczej: pedagogika postaci; koncepcja pedagogiczna przyjmująca, że człowiek jako jedność psychofizyczna formuje swą tożsamość poprzez interakcje ze społecznym i ekologicznym środowiskiem; interakcje te, nazywane „kontaktem”, polegają na twórczym, obustronnym dostosowaniu między organizmem a otoczeniem.

inaczej pedagogika duchowa; syntetyczne określenie nurtów pedagogicznych, którym początek dało metodologiczne wyodrębnienie nauk humanistycznych przez W. Dilthey’a; istotą pedagogiki humanistycznej jest podkreślanie znaczenia fenomenu duchowości, rozumianego jako „uczłowieczenie jednostki ludzkiej”.

nazwa różnych kierunków pedagogiki, których podstawę stanowi pojęcie człowieka w powiązaniu z kulturą danej epoki.