dyscyplina filozoficzna zajmująca się badaniem, objaśnianiem i wewnętrzną interpretacją źródeł pisanych, tekstów.

metoda interpretowania: po pierwsze tekstów, a po drugie całego świata społecznego, historycznego i psychicznego.

dyscyplina zajmująca się krytycznym badaniem, objaśnianiem i wewnętrzną interpretacją źródeł pisanych w celu ustalenia ich prawidłowego tekstu i właściwego sensu; może być rozumiana jako: 1) metoda interpretacji (rozumienia) ludzkich wytworów występujących poza psychiką, przeciwstawiana obiektywnej analizie zjawisk przyrodniczych (W. Dilthey); 2) refleksja filozoficzna dotycząca wszelkich form ekspresji, np. mitów, symboli religijnych, dzieł sztuki (P. Ricouer); 3) analiza rozumienia egzystencji jako swoistego sposobu bycia człowieka w świecie (M. Heidegger, H.G. Gadamer).

ujawnienie się wielu konkurujących ze sobą paradygmatów nauki.

procesy uspołecznienia (zwanego inaczej socjalizacją) i kulturyzacji, dzięki którym istota ludzka staje się człowiekiem.

nauka badająca człowieka jako istotę społeczną oraz jego wytwory: język, literaturę, sztukę itp.

(łac. humanus – ludzki), wykształcenie humanistyczne, termin humanitas oznaczał u Rzymian oparty na pierwiastkach czysto ludzkich wszechstronny rozwój wszystkich sił człowieka. Przyjmując go za główne hasło Odrodzenia, rzecznicy humanizmu przeciwstawiali się średniowiecznemu feudalizmowi i dogmatyzmowi, a zarazem głosili idee wolności i swobodnego rozwoju człowieka, wyzwalania go z wszelkich przesądów oraz pobudzania umysłu ludzkiego do samodzielnych badań nad człowiekiem. Hasła humanizmu odżyły w postaci XIX-wiecznego neohumanizmu, głównie rozwiniętego w Niemczech, gdzie próbowano oprzeć na nich edukację szkolną. Ukształtowane na podstawach neohumanistycznych wykształcenie opierano na kulturze antycznej, która – wraz z nauczaniem języków greckiego i łacińskiego – stanowiła główną treść programową elitarnego gimnazjum klasycznego. Jego wielkim orędownikiem był W. Humboldt.

nowe prądy i poglądy kulturalne pojawiające się w XIV, XV i XVI wieku; zgodnie z nimi człowiek odwraca się coraz bardziej od kościelnych ideałów pozaziemskich, kierując się ku blaskom i radościom tego świata, w którym żyje i działa na co dzień; wielką rolę odgrywa w humanizmie odrodzenie i dostrzeżenie na nowo wartości i piękna literatury i sztuki starożytnej – greckiej i rzymskiej.

idea zakładająca, że wszystkie organizmy mają taką samą wartość, w związku z czym powinny mieć równe prawa; w koncepcji biocentrycznej twierdzi się, że natura ma wrodzone, nieodłączne i wewnętrzne wartości, które nie powinny w żaden sposób podlegać ludzkim potrzebom; w praktyce biocentryzm oznacza rezygnację z polowań, rybołówstwa, hodowania zwierząt w celach żywnościowych, a także zachęca do wegetarianizmu.

typ relacji wychowawca – wychowanek, który wyraża się w odrzuceniu przez pedagogów despotycznego rygoru na rzecz wzajemnego porozumiewania się, współdziałania, wspólnego uzgadniania ważnych dla obu stron spraw, zaufania do dziecka, do jego rozsądku i umiejętności w stosunkach interpersonalnych między dzieckiem a wychowawcą; pewna relacja między teorią i praktyką, między myśleniem i działaniem.

określony wzór osobowy, którego cechy uważa się za doskonałe, a więc za godne naśladowania; może nim być zarówno bohater powieści, filmu czy widowiska telewizyjnego, jak i postać historyczna albo współcześnie żyjący człowiek.

najwyższy cel wychowania, któremu powinny być podporządkowane wszystkie inne cele, treści i metody pracy wychowawczej; ogół celów i norm regulujących działalność wychowawczą.