zespół środków i metod wychowania stosowanych przez nauczycieli; odnosi się ona do praktyki, sztuki wychowania w odróżnieniu od pedagogiki, która jest teoretyczno-naukową refleksją dotyczącą praktyki edukacyjnej.

nurt myślenia i działania, który u swych podstaw przyjmuje tezę, że wychowanie zmienia świat, że ostateczny kształt świata, stosunków społecznych, stosunków w rodzinie, życia osobniczego zależy od tego, jak wychowany jest człowiek.

dyscyplina naukowa, której obiektem badań jest dziecko; nauka o dziecku.

w filozofii dążenie do stworzenia programu naukowej filozofii i naukowego światopoglądu; formacja intelektualna oraz styl myślenia o edukacji i oświacie mające swoje uzasadnienie w „filozofii pozytywnej”, korespondującej z nią koncepcji nauki powstałej w świecie nowoczesnym oraz wpisującej się w ten nurt pedagogiki jako dyscypliny naukowej.

zmiana w sposobie myślenia o roli poznania naukowego; ograniczenie monopolu orientacji pozytywistycznej.

osobliwe połączenie teorii psychologicznej z konstruowaniem pedagogii.

mało racjonalne zafascynowanie psychologią jako nauką wytwarzającą najbardziej podstawową, ważną i pożądaną wiedzę o człowieku, którą można wykorzystać w projektowaniu działań zmierzających do kształtowania człowieka określonej jakości.

patrz: psychologizm

odmiana racjonalności oparta na logice cel – środek; koresponduje ona z potocznym myśleniem o edukacji i oświacie czyniącym najważniejszym kryterium skuteczność w osiąganiu ideałów, wzorów, wzorców, celów itd.

nazwa postawy myślowej i światopoglądowej; programu społeczno-filozoficznego; stanowiska filozoficznego lub podejścia metodologicznego; w każdym z tych przypadków przypisuje się poznaniu naukowemu (zwłaszcza przyrodniczemu) wyróżnione miejsce w kulturze, społeczeństwie i filozofii.

mało racjonalne zafascynowanie socjologią jako nauką wytwarzającą najbardziej podstawową, ważną i społecznie pożądaną wiedzę o człowieku i jego świecie, która dobrze nadaje się do bezpośredniego wykorzystania w projektowaniu celowościowych działań edukacyjnych i oświatowych, zmierzających do wykreowania człowieka i grup społecznych o określonej jakości.

patrz: socjologizm