termin wywodzący się od Leibniza, który stosował go do nazwania ostatniej fazy percepcji; dla Herbarta apercepcja miała istotne znaczenie w procesie nabywania wiedzy, w którym spostrzegane cechy nowego przedmiotu, zdarzenia czy idei zostają przyswojone i odniesione do już istniejącej wiedzy.

inaczej drugi pozytywizm; odmiana pozytywizmu, której przedstawiciele bronili tezy mówiącej, że przedmiotem badań naukowych jest „czyste” doświadczenie.

sposób myślenia wyrażający optymistyczne przekonanie, że rzeczywistość przyrodnicza i społeczna jest w procesie nieustającej zmiany o charakterze ewolucyjnym, a postęp i rozwój nauki rozwiążą wiele problemów społecznych (a może nawet wszystkie).

patrz: pozytywizm.

kierunek pedagogiczny, dla którego zasadniczymi wartościami były: konserwatyzm, intelektualizm, autorytet, uspołecznienie, zachowanie ciągłości, długa perspektywa czasowa i inne.

ujawnienie się wielu konkurujących ze sobą paradygmatów nauki.

według Herbarta uprzednio nabyta wiedza.

kierunek filozoficzny krytyczny wobec wszelkiej metafizyki, a szczególnie religii, ale także wobec poznania właściwego filozofii, teologii i sztuce.

herbartowski system pedagogiczny, stanowiący swoisty pomost między myśleniem filozoficznym a myśleniem naukowym; spełniał on najważniejszy warunek orientacji pozytywistycznej, tzn. oferował „wiedzę pozytywną” w postaci całościowego systemu pedagogicznego (pedagogii).

inaczej logiczny pozytywizm lub trzeci pozytywizm; ostatnia faza pozytywistycznego myślenia o nauce; głosił on kult nauki, opisu i doświadczenia, zwalczał wszelką metafizykę, różnił się od wcześniejszych odmian pozytywizmu innym pojmowaniem filozofii, inaczej zakreślał granice poznania i wprowadził nowy system pojęciowy.

kierunek pedagogiczny, dla którego zasadniczymi wartościami były: liberalizm, aktywizm, niezależność i samodzielność, indywidualizm, zmiana, krótka perspektywa czasowa i inne.

dominacja orientacji pozytywistycznej w wytwarzaniu wiedzy naukowej.