Po zapoznaniu się z trescia tego rozdziału student powinien umieć:

1. zdefiniować termin „pozytywizm”, przedstawić najważniejsze tezy pozytywistycznej formacji intelektualnej;
2. określić, jaki rodzaj wiedzy wytwarza pedagogika uprawiana w orientacji pozytywistycznej;
3. przedstawić podstawowe tezy epistemologiczne, jakie formułuje filozofia pozytywna;
4. wskazać twórcę programu pozytywizmu oraz wymienić fazy rozwoju ludzkości, jakie on wyróżnił;
5. wyróżnić odmiany pozytywizmu, jakie pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku;
6. wskazać cechy charakterystyczne drugiego pozytywizmu;
7. określić, na czym polegała różnica pomiędzy neopozytywizmem a wcześniejszymi odmianami pozytywizmu;
8. wyróżnić wskaźniki świadczące o wpisywaniu się myślenia o edukacji i oświacie w nurt orientacji pozytywistycznej;
9. zdefiniować termin „pedagogizm”, wskazać, co łączy pedagogizm z psychologizmem i socjologizmem;
10. zdefiniować termin „pedagogia”, określić, jak może być opisywany proces przechodzenia od pedagogii do pedagogiki;
11. wskazać przyczyny, z powodu których pedagogika polska nie posiada napisanej historii;
12. wskazać twórcę pedagogiki naukowej i wymienić jego zasługi;
13. scharakteryzować rozwiązania w sprawach edukacji i oświaty, za jakimi opowiadał się Wilhelm von Humboldt;
14. wskazać, co łączyło Herbarta z Humboldtem;
15. wyjaśnić, na czym polegało zjawisko psychologizmu pedagogicznego, wskazać przedstawiciela tego sposobu unaukowienia pedagogiki;
16. okeślić, czym zaowocował psychologizm w myśleniu o edukacji;
17. scharakteryzować zjawisko socjologizmu pedagogicznego;
18. porównać dwie odmiany socjologizmu pedagogicznego: skrajną (radykalną) i umiarkowaną;
19. wymienić dokonania, przekonania i tezy É. Durkheima, które miały szczególne znaczenie dla pedagogicznego myślenia o edukacji i oświacie;
20. zdefiniować termin „scjentyzm”, wskazać, kto wprowadził ten termin do dyskursu filozoficzno-naukowego;
21. wymienić założenia, na których oparty był optymizm związany z nauką;
22. przedstawić podstawowe tezy wypracowane w sporze o pozytywizm;
23. scharakteryzować zjawisko, określone przez B. Baczko jako „utopizacja dziejów”;
24. wymienić skutki, jakie dla myślenia ludzi o sobie i świecie spowodowało upowszechnienie orientacji pozytywistycznej;
25. wskazać, co zarzucają orientacji pozytywistycznej jej krytycy.