Najważniejsze terminy
- agresja
zachowanie się podejmowane z zamiarem sprawienia bólu, cierpienia, szkody; może mieć postać zachowań fizycznych, słownych, przybierać formy pośrednie i ukryte, a także wyrażać się w czynnościach symbolicznych; może mieć charakter reaktywny, stanowiąc wyładowanie wzbudzonych emocji złości, gniewu, irytacji, lub instrumentalny – czynności podejmowanych w celu uzyskania pożądanych przedmiotów, stanów rzeczy, wartości.
- czynniki protektywne
czynniki takie, jak „odporność” i „zabezpieczenie”; środowiskowe i indywidualne cechy rozwojowe jednostki.
- interwencja
działanie podejmowane wobec zachowań osób lub grup o wysokim zagrożeniu czynnikami ryzyka, wymagające skutecznych i precyzyjnych metod oraz możliwie wczesnej identyfikacji problemu.
- model ryzyka
jedno z podejść do źródeł pozytywnych i negatywnych uwarunkowań socjalizacyjno-rozwojowych; koncentruje się ono głównie na negatywnych środowiskowych i indywidualnych cechach rozwojowych jednostki, wyrażanych za pomocą terminów: „ryzyko”, „stresor”, „podatność na zranienie”.
- ofiara
1. danie czegoś komuś, złożenie czegoś na jakiś cel, ofiarowanie, dar; 2.–wyrzeczenie się czegoś cennego, poświęcenie; 3. osoba poszkodowana, bezradna wobec czyjejś przemocy; 4. pot. osoba mało energiczna, niezdara, fajtłapa, oferma; tu: ofiara agresji.
- prewencja
zapobieganie, wyprzedzanie; prawo jeden z celów stosowania kar; prewencja ogólna (generalna), zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń przez ogół społeczeństwa – przez stosowanie kar w stosunku do sprawców oraz przez samo zagrożenie karą; prewencja szczególna (specjalna), zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń przez tego samego sprawcę – przez wykonanie kary za określony czyn; według prawa polskiego celami wymiaru kary są: społeczne oddziaływanie wymierzonej i wykonywanej kary oraz zapobieżenie popełnieniu przestępstwa przez sprawcę i wychowanie go.
- przemoc
pojęcie używane zamiennie z terminem agresja; agresywne zachowanie; mówi się o przemocy fizycznej, psychicznej, werbalnej, seksualnej, przemocy przeciwko kobietom, rasistowskiej, strukturalnej, dokonuje się też zróżnicowań na przemoc personalną, ekspresywną, instrumentalną itd.
- represja
wyparcie; psychol. pojęcie wywodzące się z psychoanalizy, oznaczające najbardziej elementarny z mechanizmów obronnych; jego działanie polega na niedopuszczaniu do świadomości lub wtórnym z niej usuwaniu popędów, potrzeb, spostrzeżeń, myśli, uczuć wywołujących lęk; według S. Freuda wyparcie przebiega nieświadomie, natomiast czynniki wyparte ze świadomości nie giną, lecz stanowią jeden z istotnych mechanizmów motywujących ludzkie postępowanie; wyparte treści przejawiają się pośrednio w marzeniach sennych, fantazjach, czynnościach pomyłkowych itp.; nadmierne wyparcie pozbawia człowieka energii życiowej i prowadzi do nerwicy; wyparcie jest głównym mechanizmem obronnym w zaburzeniach histerycznych; prawdopodobnie stanowi ważny składnik innych mechanizmów obronnych.
- socjalizacja
proces i rezultat procesu przekazywania jednostce systemów wartości, norm i wzorów zachowań obowiązujących w danej zbiorowości, a także określonych umiejętności, w tym zwłaszcza związanych z opanowaniem narzędzi (sposobów posługiwania się przedmiotami będącymi wytworami człowieka) oraz wejściem w świat społecznych instytucji; dokonuje się poprzez oddziaływania środowiska społecznego osób i instytucji wychowujących.
- sprawca
według prawa ten, którego zachowanie, istotne dla społeczeństwa, doprowadziło w sposób choćby pośredni do realizacji znamion typu czynu zabronionego, tu: sprawca agresji.