Najważniejsze terminy
- edukacja międzykulturowa
koncepcja kształtowania przez edukację rozumienia odmienności kulturowych; jej celem nie jest budowanie zunifikowanej kultury globalnej, lecz poszerzenie własnej tożsamości jednostkowej i społecznej przez kontakt z innymi kulturami oraz propagowanie postaw tolerancji i dialogu; stanowi ona ważny element m.in. edukacji językowej, historycznej i religijnej.
- edukacja międzykulturowa
postulaty i praktyczne próby kształcenia całego społeczeństwa (nie tylko mniejszości) do życia w warunkach pluralizmu kulturowego.
- edukacja wielokulturowa
termin używany w USA, gdzie nie mówi się o edukacji międzykulturowej; nurt związany ze społecznym oporem marginalizowanych grup kulturowych; będący od początku (lata 60. XX wieku) próbą zlikwidowania segregacyjnej i asymilacyjnej praktyki oświatowej dominującej w poprzednich latach.
- etyka dyskursu
uniwersalne zasady ustalania wartości.
- kultura humanistyczna
typ kultury, która koncentruje uwagę na wysokiej kulturze, tj. na wybitnych dziełach i uniwersalnych wartościach (kultura jest stanem „szlachetnego” umysłu – edukacja jest więc udostępnieniem kultury tam, gdzie ona dostępna nie była, jest jej upowszechnieniem).
- neokolonializm
forma uzależnienia ekonomicznego i politycznego dawnych krajów kolonialnych mimo ich prawnej niepodległości.
- pedagogika kultury
jeden z głównych nurtów myśli pedagogicznej XX w.; zasadniczą kategorią i tezą pedagogiki kultury jest pojęcie kształcenia osobowości (sfery duchowej) człowieka poprzez dobra (wartości) kultury; proces ten polega na tym, iż wychowanek – stykając się z wytworami kultury, które są nosicielami wartości świata ducha – przeżywa i rozumie zawarte w nich sensy; zjawiają się wówczas – uwarunkowane zasobem dyspozycji wrodzonych i okresem rozwojowym jednostki – odpowiadające wartościom kulturowym akty duchowe, które kształtują charakter i autonomiczną osobowość człowieka; osobowość „zadana” jako rezultat wychowania, jest sama wartością i jest zdolna tworzyć nowe wartości.
- relatywizm kulturowy
dyrektywa metodologiczna powstała na gruncie antropologii kulturowej i etnologii, postulująca obiektywizm i antydeterminizm w badaniach zjawisk kulturowych, wypływająca z założenia o niepowtarzalności kultur; relatywizm kulturowy w skrajnej postaci zabrania wszelkiego wartościowania zjawisk kulturowych oraz usprawiedliwiania ingerencji w kultury obce, w wersji umiarkowanej postuluje umiarkowane wartościowanie faktów kulturowych, z punktu widzenia kultury reprezentowanej przez badacza oraz ostrożność przy porównywaniu różnych kultur.
- uniwersalizm religijny
odmiana kulturowego uniwersalizmu wartości, zasadzająca się na przekonaniu o niekwestionowanym charakterze wartości chrześcijańskich.
- wychowanie internacjonalistyczne
wychowanie kształtujące uczucia przyjaźni wobec innych narodów oraz solidarności z ludźmi we wszystkich krajach w ich walce o pokój, postęp i sprawiedliwość społeczną; wychowanie internacjonalistyczne jako składnik wychowania szkolnego znajduje oparcie w programach, podręcznikach i metodach pracy szkolnej, w rozwoju turystyki oraz innych form nawiązywania przez dzieci i młodzież kontaktów międzynarodowych.