Recenzja książki
Lucjan Piela, Idee chemii kwantowej
Jacek Karwowski, profesor emerytowany
Instytut Fizyki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

Opinia o przydatności dydaktycznej publikacji Wydawnictwa Naukowego PWN

Od dwóch lat jestem na emeryturze i nie prowadzę zajęć dydaktycznych, ale mam spore doświadczenie dydaktyczne. Uważam, że Idee Chemii Kwantowej Lucjana Pieli jest najlepszą książką o chemii kwantowej nie tylko w Polsce, ale na świecie. Celowo piszę ?książką?, a nie ?podręcznikiem?, bowiem uważam, że jest to dzieło którego treść i forma bardzo znacznie przerasta standardy, które powszechnie uważa się za cechy podręcznika. Nie jest to poszerzone kompendium wiedzy na temat chemii kwantowej. Idee Chemii Kwantowej pokazują niezwykle bogatą strukturę wielkiego drzewa wiedzy o atomach i molekułach, w którą wbudowane są informacje o metodach i koncepcjach chemii kwantowej.

Ponad pół wieku temu, kiedy byłem uczniem liceum, dostałem w prezencie książkę Arkadiusza Piekary Elektryczność i Budowa Materii. Myślę, że gdyby nie ta książka, nigdy nie wpadłbym na pomysł, żeby studiować fizykę. Dzieło Lucjana Pieli ma podobny charakter: rozbudza zainteresowanie przedmiotem, którego dotyczy, poszerza ogólną wiedzę o przyrodzie, o historii nauki, a nawet o rozwoju społeczeństwa. Nauczanie chemii kwantowej realizuje się jakby mimochodem, wtrącone pomiędzy rozważania na temat metodologii nauki, sposobów myślenia o nauce, dylematów przed którymi stoi uczony kiedy rozwiązuje nierozwiązane jeszcze problemy. Dlatego Idee Chemii Kwantowej czyta się jak powieść, a nie jak podręcznik. Jednocześnie ta powieść o nauce zawiera wszystkie informacje na temat chemii kwantowej, które są potrzebne osobie studiującej tę dziedzinę. Zasób konkretnych informacji, zadań, problemów do samodzielnego rozwiązania, jest znacznie większy niż w standardowych podręcznikach. Uważam, że Idee Chemii Kwantowej Lucjana Pieli są książką, którą każdy, kto studiuje chemię kwantową, fizykę atomowo-molekularną, chemię fizyczną i inne pokrewne działy wiedzy, musi znać. Nie ma na rynku księgarskim książki na pokrewne tematy, która mogłaby z nią konkurować. Kiedy wykładałem fizykę współczesną dla przyszłych nauczycieli i fizykę atomowo-molekularną dla fizyków doświadczalnych, polecałem swoim studentom poprzednie wydanie tej książki jako podstawowe źródło wiedzy na temat teorii atomów i molekuł oraz historii rozwoju wiedzy o atomach i molekułach. Oczywiście nadal polecam tę książkę swoim uczniom, kolegom, przyjaciołom. Również tym, którzy nie zajmują się ani chemią ani fizyką, ale chcą poszerzyć swoją wiedzę na temat współczesnej nauki.

W ankiecie jest pytanie na temat mocnych i słabych stron podręcznika. Właściwie widzę tylko mocne strony tego dzieła. Jest bardzo interesująco i przystępnie napisane, obejmuje bardzo szeroki zakres wiedzy, a traktowane jako podręcznik jest jest bardzo nowoczesne. Bogactwo zdjęć wybitnych fizyków i chemików, którymi ilustrowane są ich życiorysy, świetnie dobrane ilustracje, bardzo interesujące i bogate w informacje przypisy, doskonale dobrane pozycje literaturowe, nadzwyczaj interesujący zestaw problemów do samodzielnego przemyślenia, wreszcie unikalna struktura dzieła ilustrowana przez DRZEWO nie wyczerpują listy zalet tej książki. Zawiera ona informacje również o tych działach chemii kwantowej, które do jej ukazania się, były dostępne tylko w oryginalnych publikacjach naukowych. Mój przyjaciel, wybitny fizyko-chemik japoński, Hiroshi Nakatsuji, ma dwa egzemplarze angielskiego tłumaczenia poprzedniego wydania Idei Chemii Kwantowej. Mówi, że musi mieć dwa, bo jeden jest na jego biurku w pracy, a drugi w domu. Uważam, że była to najkrótsza i najbardziej trafna recenzja tego dzieła. Jest jednak jedna słaba strona obecnego wydania: brak indeksu nazwisk. W książce tego rodzaju indeks nazwisk jest bardzo potrzebny. Może PWN mogłoby rozważyć możliwość dodrukowania tego indeksu jako dodatku do książki?

Książkę Lucjana Pieli można i należy polecać we wszystkich środowiskach do których należą ludzie rozbudzeni intelektualnie, ciekawi świata i posiadający co najmniej dobrze zdaną maturę. Jest wiele fragmentów książki, które zainteresują każdego, kto ma świadomość tego, że oprócz gazetowych wiadomości o kłótniach polityków i przebiegu meczów piłkarskich istnieje wielki i pasjonujący świat PRZYRODY, który warto poznawać i który można zrozumieć. Oprócz niezwykle interesujących życiorysów wybitnych naukowców, można w tej książce znaleźć zrozumiałe dla niespecjalisty opisy tak trudnych zagadnień jak doświadczenie z dwiema szczelinami czy nierówność Bella. Wspaniałe i dostępne dla każdego są opisy politycznych implikacji teorii rezonansu lub metody produkcji ?kołosówki? (żeby znaleźć ten ostatni opis w nowym wydaniu, musiałem zajrzeć do starego, gdzie jest indeks nazwisk; w nowym wydaniu należałoby przeglądać stronę po stronie żeby odszukać właściwy przypis na stronie 617). Zapytałem swoją żonę, która jest ekonomistką, ale dość często zagląda do książki Lucjana Pieli, jakiej grupie zawodowej, poza środowiskiem akademickim, należałoby polecić tę książkę. Jej sugestia to dziennikarze i politycy, aby nabrali trochę pokory wobec wspaniałości otaczającego ich świata.

Jacek KarwowskiToruń, 25 sierpnia 2012