Recenzja książki
Lucjan Piela, Idee chemii kwantowej
Prof. Wacław Andrzej Sokalski
Zakres książki Idee chemii kwantowej znacznie przekracza ramy dotychczas wydanych w Polsce pozycji literaturowych z dziedziny chemii kwantowej. Autor ustrzegł się od często spotykanego beznamiętnego opisu podstaw chemii kwantowej, przedstawiając je wyjątkowo zajmująco w bardzo przemyślany i logiczny sposób, przystępny również dla młodych Czytelników oraz reprezentantów innych dziedzin nauk ścisłych. Ukazanie w książce chemii kwantowej in statu nascendi pozwala Czytelnikowi poznać dogłębnie warsztat naukowy jej twórców, umożliwiając jednocześnie dzięki dodatkom, licznym przypisom oraz pytaniom testowym samodzielne studiowanie przedstawionych tam zagadnień. Uniwersalnym elementem tej książki jest również zademonstrowanie młodym pracownikom nauki metodyki prowadzenia badań teoretycznych. Przy sposobności książka eksponuje znaczący wkład polskich uczonych w rozwój dziedziny należącej do jednych z nielicznych naszych specjalności narodowych. Można oczekiwać, że w przyszłości na tej inspirującej książce o charakterze holistycznym wychowane zostaną liczne pokolenia studentów i doktorantów, w szczególności młodych adeptów coraz popularniejszych studiów interdyscyplinarnych. Autor wykorzystuje tu niewątpliwie swoje pionierskie doświadczenia opiekuna uzdolnionej młodzieży uczestniczącej w interdyscyplinarnych studiach na Uniwersytecie Warszawskim.
Bardzo cennym walorem książki Pieli jest systematyczne przedstawienie po raz pierwszy w polskim piśmiennictwie szeregu zaawansowanych zagadnień, takich jak teorie oddziaływań międzycząsteczkowych, teorie relatywistyczne, dynamikę molekularną i kwantową, teorie związane z polimerami i układami krystalicznymi oraz własnościami molekularnymi i reaktywnością chemiczną, samoorganizacją układów molekularnych, itp. Większość z tych zagadnień związana jest z burzliwie rozwijającymi się ostatnio zastosowaniami chemii kwantowej w inżynierii materiałowej, biologii molekularnej, biofizyce i biotechnologii. Brak odpowiedniego podręcznika systematycznie wprowadzającego Czytelnika w tajniki wyżej wymienionych zastosowań jest dotąd dotkliwą luką w polskim piśmiennictwie. Jednocześnie dzięki przystępnemu wyłożeniu podstaw chemii kwantowej podręcznik ten może być przydatny w kształceniu przedstawicieli wyżej wymienionych dyscyplin (inżynieria materiałowa, biotechnologia) wykorzystujących coraz częściej metody chemii kwantowej. Stąd też ograniczenie zakresu tej obszernej książki lub podział na mniejsze części mógłby znacznie zmniejszyć jej użyteczność i uniwersalny charakter.
Dzięki bardzo nowoczesnej formie podręcznika programowanego, opartego o nowatorską koncepcję "drzewa" materiał zawarty w książce staje się przyswajalny dla bardzo szerokiego grona Czytelników, którzy mogą samodzielne studiować wybrane działy na wielu poziomach zaawansowania. Z niektórych rozdziałów książki mogą już korzystać szczególnie uzdolnieni uczniowie szkół średnich, studenci znajdą tutaj bardzo przystępne wprowadzenie w podstawy nowoczesnej chemii kwantowej, a doktoranci i pracownicy naukowi zwięzłe wprowadzenie w zaawansowane i nowo powstałe działy tej dyscypliny naukowej. Książka ta może być bezcennym źródłem inspiracji dla młodych naukowców, bowiem Autor wskazuje w niej problemy dotąd nie rozwiązane – co jest dużą rzadkością w literaturze naukowej. Równie cennym elementem książki Pieli jest dział Ad futurum, w którym przedstawione są perspektywy rozwoju w omawianym temacie. W jednej książce udało się Autorowi zmieścić zawartość kilku wydawnictw, których łączna objętość byłaby niewątpliwie znacznie większa! Nawiasem mówiąc, książka ta znakomicie nadawałaby się do tak modnej obecnie prezentacji w przyszłościowej formie hipertekstowej w postaci tzw. E-book, na podobnej zasadzie tak jak konstruowane są obecnie strony WWW.
Jednocześnie książka Lucjana Pieli reprezentuje bardzo wysoki poziom naukowy, oparty o wieloletni dorobek i tradycje zespołu Pracowni Chemii Kwantowej z Uniwersytetu Warszawskiego. Warto dodać, że dzięki temu dorobkowi cytowanemu ponad 10.000 razy zespół ten należy do czołówki światowej i szereg zawartych w recenzowanej książce rozdziałów jest pierwszym w literaturze systematycznym opisem metod rozwijanych w Polsce, w tym również poza środowiskiem warszawskim. Warto dodać, że w procesie powstawania tej książki uczestniczyło liczne grono najwybitniejszych przedstawicieli polskiej chemii teoretycznej. Brak takiego opisu był dotąd przeszkodą w popularyzacji tego dorobku, zarówno w kraju jak i na świecie. Z tego względu można oczekiwać, że po przetłumaczeniu na język angielski książka ta mogłaby znaleźć poczesne miejsce w literaturze światowej.
Krąg odbiorców książki może być stosunkowo szeroki, od uzdolnionych uczniów szkół średnich, po studentów i doktorantów oraz pracowników naukowych zajmujących się chemią, fizyką, biofizyką, inżynierią materiałową oraz zagadnieniami z ich pogranicza z matematyką, informatyką, biologią, biotechnologią itp. Materiał zawarty w książce będzie niewątpliwie bardzo przydatny w nauczaniu budowy atomu i cząsteczki, chemii fizycznej, chemii ogólnej, chemii kwantowej, chemii i fizyki ciała stałego, biologii molekularnej, modelowania molekularnego, itp. Z tego powodu nakład mógłby sięgnąć nawet 4.000 – 5.000 egz. i prawdopodobnie mógłby być okresowo wznawiany w miarę ew. zapotrzebowania w przyszłości. Bardzo ważne dla sukcesu tego wydawnictwa będzie poinformowanie potencjalnych Czytelników, że książka ta daleko wykracza poza ramy chemii kwantowej i może być źródłem inspiracji dla osób działających w innych obszarach wiedzy, np. inżynierii materiałowej czy biotechnologii.
W. A. Sokalski, 27 listopada 2001 r.
