badania nieempiryczne, teoretyczne, rzutujące na miejsce, jakie zajmuje dana nauka w życiu społeczeństwa, które przekazuje środki na jej rozwój; generują one teorie, modele, koncepcje, wytwarzając wiedzę o rzeczywistości; celem badania może być tutaj sama teoria po to, by wzbogacić naszą wiedzę o niej.

badania, których rezultaty mają bezpośrednie zastosowanie w praktyce.

w szerokim znaczeniu teoria wyższego stopnia, zajmująca się interdyscyplinarnym badaniem teorii w ogóle; w wąskim znaczeniu teoria wyższego rzędu, która zajmuje się badaniem określonej teorii w ramach jednego tylko paradygmatu czy podejścia.

dziedzina (dyscyplina) nauki zajmująca się badaniem szeroko rozumianych procesów edukacyjnych oraz uwarunkowań dyskursu edukacyjnego.

dział pedagogiki zajmujący się jej podstawami teoretycznymi.

rodzaj osobistej, zdroworozsądkowej wiedzy o wychowaniu, będącej zbiorem wewnętrznie ze sobą powiązanych przekonań czy idei na temat istoty, genezy, celów, uzasadnień i sposobów wychowywania innych.

w szerokim znaczeniu: uogólnienie dokonane na podstawie naukowej analizy rzeczywistości, zmierzającej do sformułowania o niej empirycznych lub analitycznych twierdzeń; w wąskim znaczeniu: sądy, które w określony sposób odnoszą się do wielu faktów szczegółowych jako ich uzasadnienia lub wyjaśnienia; zbiór uporządkowanych praw lub/i prawidłowości, które stanowią wewnętrznie spójne konstrukcje logiczne.

jedna z podstawowych dyscyplin współczesnej pedagogiki jako nauki; przedmiotem jej badań jest usystematyzowana, spójna i uporządkowana wiedza o wychowaniu, jego celach, treściach, metodach, formach, środkach i uwarunkowaniach; współcześnie zawiera ona wiele różnych podejść teoretycznych i ideologicznych do swojego przedmiotu badań, które zaowocowały wieloma modelami teoretycznymi, opcjami, argumentami i sposobami myślenia o istocie wychowania.

teorie, których istotą jest poszukiwanie uogólnień pozwalających wyjaśniać coraz szersze zakresy zdarzeń lub sądów o nich.

teorie, które nie pojawiają się w wyniku prowadzenia badań empirycznych, gromadzenia faktów, choć mogą z nich korzystać; formułują one za pomocą metody logicznej dedukcji zbiór założeń i norm, które mają na celu organizowanie w sposób zgodny z nimi działań praktycznych.

inaczej prakseologiczne; teorie, które określają, jakie warunki są niezbędne do wystąpienia postulowanego stanu rzeczy.

określane inaczej jako empiryczne, indukcyjne; teorie charakterystyczne dla nauk pogranicza, obejmujących przedmiotem refleksji naukowej dwie lub więcej dziedzin, w wyniku czego twierdzenia jednej nauki są redukowane do twierdzeń drugiej nauki.