Najważniejsze terminy
- aktywność wewnętrzna
jedna z form kształcenia, składały się na nią: myślenie, oglądanie, rozważanie i odczuwanie.
- aktywność zewnętrzna
jedna z form kształcenia, składały się na nią: swobodna rozmowa, praca, zabawa i uroczystości.
- koło
charakterystyczna dla koncepcji Petersena forma pracy szkoły.
- kształcenie
proces, któremu Petersen przypisywał znaczenie wychowawcze, cechą charakterystyczną kształcenia był brak sztywnego programu nauczania, przedmiotem pracy szkolnej były tematy aktualnie wysuwane przez grupę, jednocześnie ukierunkowywane niepostrzeżenie przez nauczyciela.
- plan jenajski
jeden z kierunków reformy według zasad nowego wychowania, realizowany od 1924 roku; szkoła eksperymentalna Petersena tworzyła wspólnotę życia i pracy wzorowaną na rodzinie, nie było w niej podziału na klasy i przedmioty nauczania; uczniowie tworzyli wspólnoty, z których pierwsza i druga obejmowała zwykle po 3 roczniki a wyższa po 2 roczniki; oprócz dzieci w skład wspólnoty wchodzili nauczyciele i rodzice; plan ten wysuwa wychowanie przed nauczaniem, a nauczanie opiera na opracowywaniu kolejnych tematów.
- prowidencjalizm
pojmowanie historii jako spełnienia się boskich zamiarów wobec ludzkości; pogląd, zgodnie z którym losami świata, społeczeństwa i jednostki kieruje bezustannie opatrzność.
- realizm pedagogiczny
według Ludwika Chmaja stanowisko, które główny cel wychowania upatruje w przystosowaniu dziecka do rzeczywistości, tj. w takim jego urobieniu i ukształtowaniu, by mogło całkowicie podołać jej wymaganiom.
- realizm społeczny
opozycja idealizmu; według Bogdana Suchodolskiego realizm kieruje się zasadą, że kształtowanie człowieka ma się odbywać w związku z realnymi zadaniami, które jako obywatel i zawodowiec będzie musiał podjąć i wykonać w życiu.
- wspólnota
wszechstronny duchowy związek ludzi wynikający z naturalnego popędu; jest ona źródłem wszelkiej twórczej siły, zatem powinna stać się celem życia.
- wychowanie
według Petera Petersena taki sam fakt, jak życie, w gruncie rzeczy całkiem tak samo nie dający się wyjaśnić; funkcja, obejmująca całą rzeczywistość, która sprawia to, co w człowieku nazywamy uduchowieniem, uczłowieczeniem, osobowością.