Najważniejsze terminy

znajdź termin

reformy modernizacyjne

reformy, które dotyczą permanentnej aktualizacji treści nauczania, podręczników szkolnych, wyposażenia szkół w pomoce dydaktyczne, rozwoju nowoczesnych metod oddziaływania pedagogicznego czy kształcenia nauczycieli; ten typ reform w Polsce wiąże się z wykorzystywaniem nieobecnych w kraju modeli nowoczesnej dydaktyki oraz z „dostosowywaniem” rodzimych treści nauczania do obowiązujących w krajach Unii Europejskiej rozwiązań programowych czy strukturalnych, jak np. nauczanie języków obcych czy wprowadzenie państwowego egzaminu maturalnego.

reformy naprawcze

w Polsce reformy te miały na celu demontaż socjalistycznego systemu oświatowego, polegający na: oddolnym ruchu tworzenia szkół niepaństwowych, odejściu władzy państwowej od centralistycznego formułowania kierunków polityki oświatowej, planów i programów nauczania oraz wychowania, redukcji nadmiernego centralizmu i kontroli instytucji edukacyjnych, przejmowaniu przedszkoli przez gminy oraz dobrowolnym przejmowaniu szkół podstawowych.

reformy oddolne

reformy, które są efektem nowatorstwa pedagogicznego, przynoszącego nowe, alternatywne rozwiązania cząstkowe lub całościowe wzory zmiany przez pojedynczych nowatorów (transformacyjnych liderów), naukowców, społeczników (rodziców, stowarzyszenia, wspólnoty) do systemu szkolnego na zasadzie indukcji (wzbudzanie oddolne) lub dyfuzji (przenikanie).

reformy odgórne

reformy planowane i sterowane w fazie realizacyjnej odgórnie przez centralne władze państwowe (Ministerstwo Edukacji Narodowej); etatystyczna strategia reformowania sprowadza się do narzucania przez państwowe władze oświatowe, często z udziałem powoływanych i finansowanych przez nie ekspertów, określonej koncepcji zmian, które nie zawsze mają jawne dla społeczeństwa cele, szczególnie wówczas, gdy służą interesom gospodarczym, ideologicznym czy politycznym państwa, a nie poszczególnym podmiotom edukacji.

reformy strukturalne

reformy, które wiążą się nie tyle ze zmianami wewnątrz systemu oświatowego, ile z całą jego strukturą, w tym szczególnie:

• z systemem finansowania (np. regulacje płac nauczycieli),
• ze zmianami statusu nauczycieli,
• z mechanizmami sprawowania władzy (nadzoru pedagogicznego) w systemie oświatowym,
• ze zmianą czasu trwania obowiązkowej nauki,
• ze zmianą typów szkół, z relacjami między typami i poziomami kształcenia, certyfikatami, kwalifikacjami itp.

reformy systemowe

reformy, które dotyczą rzeczywistej zmiany paradygmatu, przenikającej do „wewnętrznej logiki” systemu oświatowego; jest to typ reform głębokich, sięgających do zmian instytucjonalnych, organizacyjnych, wiążących się ze zmianą relacji między systemem oświatowym a systemem społecznym (np. nowa definicja państwa, decentralizacja kształcenia, liberalizacja rynku podręczników szkolnych, dostosowanie systemu zarządzania oświatą do nowej struktury państwa), radykalną zmianą kontroli jakości i efektywności kształcenia.

szkoła uspołeczniona

typ instytucji edukacyjnej, w której niezależnie od tego, kto jest jej właścicielem (państwo, osoby prywatne, gmina czy kościół i grupy wyznaniowe), ośrodki decyzyjne dotyczące treści, form i metod edukacji mieszczą się w samej szkole; jest to pewien szczególny typ wspólnoty (samorządowej), w której to, co istotne, jest wzajemnie uzgadniane przez wszystkie środowiska z tą edukacją związane – nauczycieli, uczniów i ich rodziców; szkoła uspołeczniona to także pierwsze w życiu dzieci i młodzieży (zdarza się, że i nauczycieli) „laboratorium” demokracji, dzięki zaistnieniu w niej organu uspołeczniającego, jakim jest rada szkoły, mamy w niej do czynienia ze sprawowaniem rządów nauczycieli, uczniów i rodziców, dla nauczycieli, uczniów i rodziców, przez nauczycieli, uczniów i rodziców; to wzajemność celów, zobowiązań i interesów oraz wynikającej z nich odpowiedzialności, to partnerstwo rozumiane jako spotkanie podmiotów, równych wobec prawa; szkołę uspołecznioną cechuje jawność przez równy dostęp do informacji, znajomość praw; powstawanie opinii publicznej, tolerancja, prawo do różnienia się oraz atmosfera i możność współdziałania, współpracy, współkontrolowania, współoceniania i współdecydowania.