człowiek
człowiek, z punktu widzenia systematyki, w najszerszym sensie, przedstawiciel rodziny człowiekowatych (→ hominidy) należącej do rzędu → naczelnych; termin człowiek można rozumieć rozmaicie: 1) przedstawiciel rodzaju Homo (w tym gatunki kopalne → H. habilis i → H. erectus); 2) przedstawiciel gatunku → Homo sapiens, w tym kopalne formy człowieka rozumnego (→ archaiczny H. sapiens, → neandertalczyk); 3) przedstawiciel populacji → człowieka anatomicznie nowoczesnego, kopalnego i żyjącego współcześnie (H. sapiens sapiens); spośród form żyjących, filogenetycznie najbliżej jest spokrewniony z małpami → człekokształtnymi, a spośród form kopalnych z → australopitekami; odrębność człowieka od innych hominidów (→ ardipiteki i australopiteki) sprowadza się do następujących kompleksów cech: a) szkielet postkranialny wskazuje na obligatoryjną dwunożność (proporcje kończyn jak u cz. współczesnego); b) duże rozmiary ciała; c) duży mózg, z czym związane są liczne osobliwości czaszki; d) przedłużony okres ontogenezy; e) wzrost złożoności zachowań oraz posługiwanie się mową; f) bardziej skomplikowane zachowania narzędziowe (umiejętność wytwarzania, w sposób powtarzalny, precyzyjnych narzędzi, z wykorzystaniem jednego narzędzia do produkcji innego); g) kultura (efekt życia społecznego i sprawnego osobniczo mózgu zdolnego do gromadzenia, przetwarzania i przekazywania informacji); h) mięsożerność i łowiectwo; i) zachowania płciowe; cz. jest → gatunkiem politypowym (→ rasy ludzkie); zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe dotyczy wielu cech warunkowanych genetycznie – morfologicznych (np. pigmentacja, proporcje twarzy i jej elementów, wielkość ciała), a także cech fizjologicznych czy biochemicznych.
