białka
białka, proteiny, polipeptydy, biopolimery o masie od 10 do 10 000 kDa występujące powszechnie we wszystkich organizmach oraz wirusach; ich znaczenie jest ogromne, pełnią wiele istotnych funkcji we wszystkich procesach biochemicznych i fizjologicznych; mają zdolność rozpoznawania i wiązania różnorodnych cząsteczek, katalizując prawie wszystkie reakcje biochemiczne determinują przebieg i kierunek przekształceń chemicznych w komórce, są niezbędnym budulcem komórek i tkanek, ważnym składnikiem płynów ustrojowych; biorą udział m.in. w skurczu mięśni, wytwarzaniu i przewodzeniu impulsów nerwowych, transporcie, uzyskiwaniu energii, krzepnięciu krwi, procesach odpornościowych, w kontroli wzrostu i różnicowania, w regulacji metabolizmu; b. zbudowane są z 20 aminokwasów połączonych → wiązaniami peptydowymi; tworzą układy koloidowe, mają silne właściwości buforowe; jedną z podstawowych właściwości b. jest ich swoistość, wykazywana np. przez antygeny zgodności tkankowej i → przeciwciała; cząsteczki b. przyjmują różne kształty, najczęściej sferoidalne (b. globularne) lub włókienkowe (b. fibrylarne); synteza b. (→ biosynteza białka) zachodzi w cytoplazmie komórek na rybosomach; okres półtrwania b. jest różny, wynosi od 10 dni (wątroba, trzustka, nerki), poprzez 160 dni (skóra, mięśnie, kości), do 300 dni (tkanka łączna); wyróżnia się b. proste (histony, albuminy, globuliny) i b. złożone (fosfoproteiny, glikoproteiny, chromoproteiny, lipoproteiny, nukleoproteiny, metaloproteiny); badaniem struktury i funkcji b. zajmuje się → proteomika.
