mutageny
mutageny, czynniki chemiczne lub fizyczne powodujące wystąpienie → mutacji; liczne m. są rakotwórcze i sprzyjają powstawaniu nowotworów; silnymi m. są analogi zasad azotowych budujących cząsteczkę DNA; powodują one mutacje na skutek zmienionego parowania zasad; przykładem takiego mutagenu jest 5-bromouracyl, analog tyminy (po replikacji oryginalna para zasad TA zastąpiona jest w cząsteczkach potomnych DNA parą GC kodującą inny aminokwas); innym mutagenem zaburzającym replikację DNA jest bromek etydyny, który wnika między pary zasad w łańcuchu DNA i przesuwa ramkę odczytu; uszkodzenia zasad mogą się także pojawiać na skutek obecności reaktywnych form tlenu – rodników; do m. fizycznych należą promienie jonizujące X i γ o dużej energii, powodujące pękanie nici DNA i niszczenie jego składników, oraz promienie ultrafioletowe mogące powodować zmiany w strukturze DNA; znaczącym mutagenem jest także wysoka temperatura powodująca usunięcie puryn z łańcucha DNA.
