teoria trituberkularna
teoria trituberkularna, teoria trójguzkowa, teoria filogenetycznego rozwoju wieloguzkowych zębów trzonowych u ssaków; punktem wyjścia t. t. jest uzębienie homodontyczne gadów; w triasie jednostożkowy typ zęba (protokonus – górny, protokonid – dolny) zaczyna się różnicować: z → cingulum rozwijają się, z przodu i z tyłu guzka pierwotnego, guzki dodatkowe: parakonus (lub parakonid) mezjalnie i metakonus (lub metakonid) dystalnie, osiągając stadium, w którym 3 guzki występują w szeregu (np. u pierwotnych ssaków z rzędu Triconodonta); dalszym etapem ewolucji zębów trzonowych było rozszerzenie ich koron, które stają się trójkątne (protokonus został przesunięty językowo, a protokonid policzkowo – np. u jurajskich ssaków z rzędu Symmetrodonta); w tym stadium w skład dolnych trzonowców wchodzi wyłącznie → trigonid, w skład górnych → trigon; następnie z cingulum w części dystalnej zęba rozwija się piętka (→ talonid, np. u jurajskich ssaków z rzędu Pantotheria i najwcześniejszych ssaków łożyskowych); dalsze różnicowanie się zębów polegało na powstawaniu kolejnych guzków dodatkowych, które kształtują się na piętce: na trzonowcach szczęki powstaje 1 guzek – hypokonus, na trzonowcach żuchwy 3 guzki – hypokonid, entokonid i hypokonulid.
