przysadka mózgowa
przysadka mózgowa, gruczoł endokrynowy kręgowców pełniący nadrzędną rolę w układzie wydzielania wewnętrznego; anatomicznie i funkcjonalnie dzielona na przysadkę gruczołową (płat gruczołowy), w obrębie której wydzielane są części obwodowa, guzowata i pośrednia (niekiedy uwsteczniona), zbudowane z 6 typów komórek gruczołowych, oraz przysadkę nerwową (płat nerwowy) tworzoną przez zakończenia aksonów komórek nerwowych podwzgórza (→ narządy neurohemalne); pochodzenia ektodermalnego: przysadka gruczołowa powstaje jako uchyłek gardzieli (kieszonka przysadki, kieszonka Rathkego), natomiast przysadka nerwowa rozwija się z uwypuklenia dna międzymózgowia; anatomiczna budowa p. m. u poszczególnych gromad kręgowców jest zbliżona, różnice dotyczą kształtu narządu i proporcji między jego częściami; u ssaków jest dwupłatowym tworem położonym pod podwzgórzem we wgłębieniu kości klinowej, zwanym siodełkiem tureckim; hormony wydzielane przez przysadkę gruczołową to → hormony tropowe kontrolujące działanie innych gruczołów endokrynowych i stymulujące ich czynności wydzielnicze oraz hormony docelowe (→ hormon wzrostu i → prolaktyna), a także hormony melanotropowe, bezpośrednio działające na komórki organizmu; wydzielanie przysadki gruczołowej kontrolowane jest przez → hormony uwalniające i → hormony hamujące podwzgórza oraz mechanizmy sprzężeń zwrotnych, uruchamiane przez poziom hormonów przysadkowych i innych gruczołów endokrynowych we krwi; przysadka nerwowa jest miejscem uwalniania hormonów podwzgórza (oksytocyny, wazopresyny i wazotocyny).
