dinozaury
dinozaury, Dinosauria, wymarła grupa lądowych gadów mezozoicznych z nadrzędu → archozaurów; cechy charakteryczne: panewka stawu biodrowego w formie pierścienia (cecha ta odróżnia d. od wszystkich pozostałych gadów), pionowe ustawienie kończyn tylnych pod tułowiem, zawiasowy staw skokowy, tendencja do redukcji liczby palców i → czaszka diapsydalna; niektóre endotermiczne, niektóre żyły w stadach, wielkość ciała zróżnicowana – od wielkości kurczaka do olbrzymów osiągających 25 m długości i masę ciała ok. 100 ton (np. roślinożerny Diplodocus); wywodzą się z → tekodontów, pierwsze właściwe d. pojawiły się w triasie (ok. 230 mln lat temu) na surepkontynencie Pangei; wymarły z końcem kredy (65 mln lat temu); tworzą dwa rzędy: 1) głównie drapieżne d. gadziomiedniczne (Saurischia), które dzieli się na dwa podrzędy: dwunożne drapieżne teropody i czworonożne roślinożerne zauropody, oraz 2) wyłącznie roślinożerne d. ptasiomiedniczne (Ornitischia), które dzieli się na pięć podrzędów (formy dwu- lub czworonożne): stegozaury, ankylozaury, ornitopody, ceratopsy i pachycefalozaury; z d. wywodzą się ptaki.
