gastrulacja
gastrulacja, w rozwoju zarodkowym zwierząt proces przekształcania się jednowarstwowej → blastuli w dwuwarstwową wczesną gastrulę, a u niektórych zwierząt w trójwarstwową późną gastrulę; proces morfologicznego różnicowania się zarodka, który przebiega podobnie u wszystkich zwierząt. G. polega na morfogenetycznej migracji komórek blastuli, które albo wydostają się z jednego lub wielu miejsc ściany blastuli (imigracja), albo → makromery obrastają przez mikromery (epibolia), albo następuje wpuklenie do wnętrza blastuli blastomerów bieguna odżywczego (inwaginacja, embolia); rzadziej pojawiają się wrzeciona podziałowe wszystkich komórek ścian blastuli, z jednoczesnym podziałem komórkowym (delaminacja); w wyniku g. powstaje twór o podwójnej czaszy z szerokim otworem – pragębą (blastopor) i nowo utworzoną jamą – prajelitem (archenteron); u → dwuwarstwowców (Diploblastica) zewnętrzna warstwa zarodka to → ektoderma, a wewnętrzna to → entoderma; u trójwarstwowców (Triploblastica) wykształca się ponadto środkowy listek zarodkowy → mezoderma.
